Meditatie heeft een lange geschiedenis en is een van de oudste spirituele praktijken die we kennen. De oorsprong ervan ligt inderdaad in India, duizenden jaren vóór onze jaartelling. Het wordt vaak in verband gebracht met zowel het hindoeïsme als het boeddhisme, maar ook met andere tradities zoals het jainisme en bepaalde vormen van taoïsme.
De vroegste vermelding van meditatie komt uit de Veda’s, de heilige teksten van het hindoeïsme, die ongeveer 1500 tot 1200 v.Chr. werden geschreven. Deze teksten beschrijven rituelen en meditatieve praktijken die gericht waren op het bereiken van hogere spirituele inzichten en een diepe verbinding met het goddelijke. Meditatie in de hindoeïstische traditie was oorspronkelijk gericht op het realiseren van de Atman (het innerlijke zelf) en de ultieme realiteit, Brahman.
Het boeddhisme, dat rond de 6e eeuw v.Chr. in India ontstond, heeft ook een belangrijke invloed gehad op de meditatieve praktijk. De Boeddha, Siddhartha Gautama, benadrukte meditatie als middel om verlichting (nirvana) te bereiken door inzicht te krijgen in de ware aard van het lijden en de manier waarop men daar uit kan ontsnappen. De technieken die door de Boeddha werden onderwezen, zoals Vipassana (inzichtmeditatie) en Samatha (concentratie), zijn tot op de dag van vandaag belangrijk binnen het boeddhisme.
In de loop der tijd is meditatie verspreid naar andere delen van de wereld en zijn verschillende vormen ontstaan, afhankelijk van de culturele context en de specifieke religieuze tradities. In de westerse wereld heeft meditatie vooral vanaf de 20e eeuw grote populariteit gekregen, met een focus op mindfulness en ontspanning.
De oorspronkelijke doelen van meditatie — spirituele groei, innerlijke vrede en verlichting — blijven echter centraal staan in veel van de hedendaagse meditatieve praktijken.